Vergroening met maximale impact

In deze blog bespreken we hoe belangrijk vergroening wordt in de komende jaren, zoomen we in op een interessante oplossing van onze eigen Lieke en leggen we uit hoe Springco Urban Analytics kan becijferen waar vergroening in de stad de meeste impact zal hebben.

Wie de afgelopen weken in Zuid-Europa vertoefde kreeg te maken met extreme hittegolven. Op tal van plaatsen werden records verbroken en vooral in steden was het ondraaglijk. Vanwege klimaatverandering zal het aantal hittegolven in de komende jaren alleen maar toenemen. Dit kan grote gezondheidsrisico’s opleveren, voor kwetsbare groepen zoals ouderen en jonge kinderen die gevoeliger zijn voor hittestress. Door steden te vergroenen maken we onze steden (en daardoor bewoners) weerbaarder. Omdat stenen bijdragen aan het hitte-eilandeffect, terwijl groen juist zorgt voor schaduw en verkoeling.

Klimaatadaptatie verankerd in Europese wetgeving

Op 12 juli 2023 stemde ook het Europees Parlement in met (een afgezwakte versie van) de EU-natuurherstelwet, nadat de Europese Raad eerder al akkoord was gegaan met het voorstel van de Nederlandse Eurocommissaris Frans Timmermans. Terwijl veel aandacht uitging naar de mogelijke gevolgen voor boeren en het platteland, mag de impact op steden niet worden onderschat. Zo moeten Europese steden zich gaan inzetten om tot 2030 geen ‘nettoverlies’ aan groene ruimte te hebben (wat betekent dat als er gebouwd wordt op een voormalige groenstrook, dit elders gecompenseerd moet worden). Ook moet de met bomen bedekte oppervlakte toenemen in de komende jaren. Dit is de eerste keer dat er Europese normen worden vastgesteld voor vergroening in steden. Het belang van vergroening als onderdeel van klimaatadaptatiestrategie wordt daarmee verankerd, en de verwachting is dat er in de komende jaren nog meer wetgeving op dit gebied zal worden ontwikkeld.

Maar hoe werkt vergroening in de praktijk? Wij gingen dichtbij huis op zoek naar een inspirerend voorbeeld.

Springco associate Lieke van Wilson en haar partner Winfried de Coo richtten samen Marvy Green op in 2020 

Marvy Green: vergroeningswinkel zonder winstoogmerk

Onze associate Lieke van Wilpen richtte in 2020 met haar partner Winfried de Coo de vergroeningswinkel Marvy Green op, omdat zij zich zorgen maakte om de verstening en verslechterde biodiversiteit in Rotterdam. Onderzoek van Natuur en Milieu laat zien dat de helft van de buurten niet voldoet aan de norm van 75m2 groen per woning. Geheel op zijn Rotterdams besloten ze hier zelf wat aan te doen: mouwen opstropen en aan de slag!

In de afgelopen jaren hebben ze ontelbaar gevulde balkonbakken, groendaken en geveltuinpakketten aangelegd, eerst met een webstore en sinds twee jaar vanuit een fysieke winkel in het Oude Noorden. Ze willen buurtbewoners graag enthousiasmeren om hun steentje bij te dragen aan biodiversiteit. Met zorgvuldig geselecteerde lokale inkoop, biologische grond en inheemse soorten zonder pesticiden, creëren ze voedselrijke omgevingen voor vogels en bestuivers, zoals bijen en vlinders. Biodiversiteit is dan ook hun belangrijkste drijfveer, maar Lieke en Winfried realiseren zich dat vergroening van steden veel meer voordelen oplevert. Naast biodiversiteit en klimaatadaptatie, is er ook onomstotelijk bewijs dat groene omgevingen een positief effect te hebben op het welzijn van mensen.

Vergroeningswinkel Marvy Green in het Oude Noorden, Rotterdam (foto: Indebuurt)

Toch komen de baten van vergroening niet gelijk terecht, omdat niet iedereen voldoende middelen heeft om hierin te kunnen investeren. Gemeentelijk beleid helpt lang niet altijd mee. Zo geldt de Rotterdamse subsidie voor groene daken alleen vanaf twintig vierkante meter, wat kleinere particuliere initiatieven uitsluit. Marvy Green maakt groen voor iedereen toegankelijk door winst te gebruiken om vergroeningsprojecten te ondersteunen op plekken waar het voor mensen financieel moeilijk haalbaar is.

Fysieke én sociale impact van vergroening

Als Springco Urban Analytics zien we hier een mooie uitdaging in: waar heeft vergroening van de stad maximale impact op klimaat, biodiversiteit én bewoner? Hoewel dit hele verschillende vraagstukken zijn kunnen we dit door onze innovatieve methode toch in kaart brengen.

De eerste stap is onderzoeken welke gebieden het meest worden getroffen door de gevolgen van klimaatverandering. Daarbij richten we ons op milieuproblemen die door vergroening kunnen worden gemitigeerd:

1. Hitte-eilandeffect

Stenige materialen (zoals asfalt) absorberen zonnestraling. Door een gebrek aan groen en water is er geen sprake van verdampring en wordt een groot deel van de zonnestraling omgezet in voelbare warmte. Ook stoten alle menselijke activiteiten in de stad warmte uit, bijvoorbeeld in industrie en huishoudens. Door hoge bouwdichtheid is er weinig wind en blijft de warmte hangen. Groene elementen verkoelen de omgeving, bieden schaduw en bevorderen verdamping.

2. Wateroverlast na heftige neerslag

Regenwater wordt niet opgenomen in de bodem door verharde oppervlakken, zoals wegen, gebouwen en betegelde trottoirs. In plaats daarvan stroomt het regenwater snel af naar riolen en kan het leiden tot overstromingen en wateroverlast. Groenvoorzieningen absorberen regenwater en houden het vast, waardoor de druk op stedelijke afvoersystemen wordt verminderd en de kans op overstromingen wordt verkleind.

3. Concentratie van fijnstof (PM2.5 en PM10)

Fijnstof bestaat uit kleine deeltjes die in de lucht zweven en schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid van mensen en het milieu. Deze deeltjes zijn afkomstig van verbrandingsprocessen (zoals autoverkeer, industrie en verwarming) en andere menselijke activiteiten. Bomen en planten vangen fijnstof op en houden dit vast, waardoor de luchtkwaliteit wordt verbeterd en de gezondheid van de stadsbewoners wordt bevorderd.

Door deze kaartlagen op laag schaalniveau over elkaar te leggen, creëren we een duidelijke hittekaart waarmee we in één oogopslag de gebieden kunnen identificeren waar deze drie problemen gezamenlijk het meest acuut zijn.